فواید استویا، بهترین گیاه شیرین کننده طبیعی جایگزین شکر

ستویا یا همان Stevia ماده‌ای ارگانیک است که از گیاه Stevia rebudiana به دست می‌آید. این ماده یکی از اعضای خانواده chrysanthetum است و زیر گروه از خانواده Asteraceae محسوب می‌شود. استویا یا استویا رابادیانا نام درختچه‌ای بسیار انبوه است که به تیره کاسنیان متعلق می‌باشد. ۱۵۰ گونه مختلف از این گیاه مفید وجود دارد که همه آن‌ها بومی آمریکای جنوبی و شمالی محسوب می‌شوند.

فواید استویا چیست؟

۱- فاقد کالری

شکر استویا، شیرین‌کننده‌ای فاقد کالری است. بنابراین وقتی که این ماده گیاهی جایگزین شکر معمولی در رژیم غذایی روزانه فرد بشود، به روند کاهش وزن اصولی او کمک می‌کند، زیرا هر قاشق از شکر معمولی ۴۵ کالری دارد و می‌تواند باعث چاقی و بروز بیماری‌های مزمن شود.

۲- ایجاد احساس سیری

شکر استویا باعث حس سیر شدن در فرد می‌شود و می‌تواند در کاهش وزن اثرگذار باشد. دانشمندان تحقیقی روی ۳۱ فرد بالغ انجام دادند که طی آن افرادی میان وعده‌ای حاوی شکر استویا مصرف کرده و افراد دیگری میان وعده‌ای حاوی شکر معمولی استفاده نمودند.

۳- کاهش اشتها

این گیاه علاوه بر ایجاد احساس سیری در فرد، باعث کاهش اشتهای او نیز می‌شود. مطالعاتی روی موش‌ها انجام شد که طی آن نشان داده شد مصرف ربودیوسید آ و گلیکوسید، باعث افزایش هورمون‌های سرکوب‌کننده اشتها می‌شود.

۴- کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی

مصرف شیرین‌کننده استویا باعث کاهش تری گلیسیرید و افزایش میزان چربی مف+ید خون یا همان HDL می‌شود و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را تا حد بسیار زیادی کاهش می‌دهد. علاوه بر آن، مقادیر بالای آنتی اکسیدان موجود در شکر استویا جهت جلوگیری از بروز حملات قلبی بسیار مفید است.

۵- کنترل قند خون

مصرف شکر استویا می‌تواند قند خون افراد، بخصوص افراد مبتلا به دیابت را کنترل کند و یک جایگزین مناسب برای قند و شکر جهت مصرف مبتلایان به دیابت باشد. ترکیبات گلیکوئیدی استویویایدی که در گیاه استویا موجود است، هنگام تجزیه شدن ذرات حاوی گلوکوز موجود در روده بزرگ را جذب می‌کند و اجازه ورود آن‌ها به جریان خون را نمی‌دهد. طی این مکانیسم قند خون افراد به مقدار زیادی کاهش پیدا می‌کند.

۶- کمک به ترک سیگار

تحقیقات بسیار زیادی نشان می‌دهد که وجود مقادیری از ویتامین C و خاصیت سم‌زدایی آن باعث دفع نیکوتین بدن می‌شود. از این رو می‌توان گیاه استویا را جهت کمک به روند ترک کردن سیگار مصرف نمود.

۷- بهبود انواع سرطان

وجود مقادیر بسیار بالای آنتی اکسیدان‌های کورستین، کائمفرول و دیگر ترکیبات گلیکوئیدی، باعث پیشگیری از بروز سرطان‌های مختلف در فرد، بخصوص سرطان پانکراس می‌شود.

۸- درمان فشار خون

در ترکیبات گیاه استویا ماده‌ای به نام استویوساید وجود دارد که باعث بهبود عملکرد رگ‌های خونی می‌شود. این ماده به عنوان یک دیورتیک طبیعی عمل می‌کند و با افزایش ادرار و دفع به خارج شدن سدیم بدن کمک می‌کند. نتیجه این متابولیسم کاهش فشار خون در فرد بیمار خواهد بود.

خواص استویا برای پوست صورت

این گیاه ثابت کرده که خواص بسیار زیادی برای شادابی و جوان‌سازی پوست صورت دارد. توجه داشته باشید پیش از استفاده از هر نوع ماسک صورت، ابتدا کمی از آن را روی پوست دست و بازوی خود بمالید و ۲۰ دقیقه منتظر بمانید. اگر حساسیتی مشاهده نشد، می‌توانید از آن ماسک روی پوست صورت استفاده کنید.

۱- خاصیت جوان‌سازی و شادابی پوست صورت

همان‌طور که گفتیم، در ترکیبات استویا مقادیر بسیار زیادی از آنتی اکسیدان‌ها وجود دارد. علاوه بر آن، ویتامین C نیز در ترکیبات این شیرین‌کننده طبیعی موجود است که باعث رفع چین و چروک‌های پوست صورت و جوان شدن آن می‌شود.

طرز تهیه ماسک ضد چروک استویا بسیار آسان است. کافی است یک قاشق غذاخوری پودر برگ‌های خشک‌ شده استویا را با یک قاشق غذاخوری شیر مخلوط کنید و این ماده خمیری شکل را روی پوست خود بگذارید. اجازه دهید ۲۰ دقیقه پوست صورتتان به همراه این ماسک استراحت کند. می‌توانید با آب ولرم صورت خود را بشویید. از این ماسک دو بار در هفته استفاده نمایید تا خیلی زود نتایج آن را مشاهده کنید.

۲-  درمان اگزمای پوستی

ترکیبات موجود در گیاه استویا یکی از کامل‌ترین ترکیبات دارویی جهت درمان انواع بیماری‌های پوستی، بخصوص اگزما است. استویا را می‌توان به ‌صورت موضعی روی اگزماهای دردناک گذاشت. این ماده به شکل یک استروئید عمل می‌کند و باعث کاهش التهاب و سوزش پوست بیمار می‌شود.

خطرات و عوارض جانبی و احتمالی استفاده از استویا

طی دستورالعمل‌های FDA، هر فرد مجاز است گلیکوزیدهای این گیاه را با مقداری برابر با ۴ میلی گرم به ازای هر یک کیلوگرم از وزن بدن خود مصرف کند. مصرف استویای کاملاً خاص عوارض جانبی خاصی برای فرد ایجاد نمی‌کند، اما بسیاری از محققان طی مطالعات خود در سال‌های اخیر چند عارضه بالقوه برای مصرف استویا معرفی کرده‌اند. این عوارض در آزمایش‌هایی که روی حیوانات آزمایشگاهی انجام شده، بروز پیدا نکرده است. با این حال در این بخش این عوارض بالقوه را برایتان شرح می‌دهیم.

۱- آسیب‌های کلیوی

همان‌طور که در بخش فواید استویا اشاره کردیم، این گیاه یک دیورتیک طبیعی است که می‌تواند سرعت خارج شدن آب و الکترولیت‌ها را به ‌وسیله ادرار از بدن افزایش دهد. در آناتومی و مکانیسم فعالیت‌های بدنی انسان، کلیه‌ها وظیفه فیلتر کردن و تولید ادرار را بر عهده دارند.

محققان با توجه به مطالعات خود گمان می‌کردند که مصرف طولانی مدت استویا به کلیه‌ها آسیب وارد می‌کند، اما در مطالعات و آزمایش‌های حیوانی اخیر به این نتیجه رسیده‌اند که استویا حتی ممکن است از تخریب کلیه‌ها پیشگیری کند. در سال ۲۰۱۳ میلادی تحقیقی در زمینه این گیاه انجام شد که نتایج آن به جلوگیری از رشد کیست در سلول‌های کلیوی مرتبط بود.

۲- بروز علایم گوارشی

به برخی از محصولات استویایی موجود در فروشگاه‌ها، sugar alcohols که همان الکل‌های پلیمری هستند، ترکیبات کربوهیدراتی دارند و عامل کربونیل آن‌ها با گروه الکل احیاء شده است، افزوده می‌شود. این امر ممکن است برای افرادی که به مواد شیمیایی حساسیت زیادی دارند، عوارض جانبی ناخوشایندی ایجاد کند. هر چند حساسیت نسبت به قندهای الکلی یا همان sugar alcohols نادر است. علایم این حساسیت و عارضه عبارت‌ است از:

• حالت تهوع
• استفراغ
• نفخ
• گرفتگی عضلات شکم
• درد شکمی
• سوءهاضمه

طی این سال‌ها مطالعات بسیار زیادی روی حیوانات، بخصوص جوندگان و سلول‌های انسانی که در محیط کشت به دست می‌آیند، انجام شده است که نشان می‌دهد استویول گلایکوزیدها فواید بالقوه گوارشی زیادی دارند. علاوه بر آن، این گیاه به کاهش اسهال و جلوگیری از بروز علائم سندرم روده تحریک‌پذیر با نام اختصاری IBS کمک شایانی می‌کند.

یک سلسله تحقیق علمی و مطالعات جامعی در سال ۲۰۱۵ میلادی در این باره صورت گرفت که طی آن مشخص شد در افراد نمونه‌های بسیار کمی آلرژی به استویا مشاهده شده است. طبق آن FDA و کمیسیون اروپا نتیجه گرفتند که تعداد افرادی که ممکن است به استویا حساسیت و آلرژی شدید نشان دهند، بسیار کم است و جای نگرانی برای مصرف این شیرین‌کننده وجود ندارد.

۳- استویا و بروز هیپوگلایسمی یا افت شدید قند خون

در بخش فواید مصرف این گیاه اشاره کردیم که این شیرین‌کننده به کنترل قند خون در افراد مبتلا به انواع دیابت کمک زیادی می‌کند، اما محققان می‌گویند که مصرف بیش از اندازه و طولانی‌مدت استویا موجب بروز هیپوگلایسمی یا افت شدید قند خون می‌شود. تحقیقاتی که در ادامه راه بر روی این مورد صورت گرفت نشان داد که این افت شدید قند خون در افراد بسیار کمی بروز پیدا کرده است و خطری مصرف‌کنندگان گیاه استویا را تهدید نمی‌کند.

۴- افت فشار خون

گیاه استویا یک وازودیلاتور محسوب می‌شود که می‌تواند عروق خونی را گشاد کند و به‌ طور کلی فشار خون را کاهش دهد. هر ماده غذایی یا دارویی که بتواند به شکل فعال فشار خون را پایین بیاورد، اگر بیش از اندازه و در مدت زمان طولانی مصرف شود، می‌تواند عوارض بهداشتی زیادی ایجاد کند. بنابراین افرادی که مبتلا به فشار خون پایین یا مستعد افت فشار خون هستند، بهتر است در مورد مصرف کردن استویا در وعده‌های غذایی خود با پزشک مربوطه مشورت کنند.

۵- ایجاد اختلال در غدد درون‌ریز

در بخش فواید استویا در درمان بیماری‌ها و مشکلات پوستی گفتیم که این گیاه به عنوان یک استروئید عمل می‌کند. در این حالت، استویول گلیکوزیدها می‌توانند تداخلی با هورمون‌هایی که به ‌وسیله سیستم غدد درون‌ریز کنترل می‌شوند، ایجاد کنند. در سال ۲۰۱۶ تحقیقی در این زمینه انجام شد که نتایجش افزایش تولید پروژسترون در سلول‌های اسپرمی که در معرض استویول گلایکوزید قرار می‌گیرند را نشان داد.

آیا شکر استویا جایگزین مناسبی برای شکر است؟

در حال حاضر، شکر استویا جایگزینی برای مصرف قند و شکرهای مصنوعی در رژیم غذایی شخصی افراد و پخت و پزهای خانگی است؛ اما مسأله‌ی مهمی در مصرف استویا وجود دارد. طعم تلخی که استویا در نهایت بجا می‌گذارد، برای بسیاری از افراد خوشایند نیست. متخصصان تغذیه بسیار زیادی مدت‌ها است در تلاشند که روش‌های جدیدتری برای استخراج شکر استویا به دست بیاورند تا این مشکل رفع شود.

شکر معمولی در روند طی کردن فرایند پخت تحت واکنش میلارد قرار می‌گیرد. در واکنش میلارد شکر اصطلاحاً کاراملیزه می‌شود و رنگ غذا به رنگ قهوه‌ای و طلایی در می‌آید. علاوه بر این، شکر معمولی بافت خاصی به غذا می‌دهد و باعث حجیم شدن آن می‌شود. اگر در غذا از شکر استویا استفاده شود، غذاها دیگر آن بافت ظاهری که به دلیل استفاده از شکر معمولی به دست می‌آوردند را نخواهند داشت. با این حال در تهیه و آماده‌سازی بسیاری از نوشیدنی‌ها و غذاها، شکر استویا می‌تواند جایگزین بسیار خوبی برای شکر معمولی باشد.

برای به دست آوردن طعم و مزه‌ای بهتر، می‌توان شکر استویا را با شکر معمولی به نسبت یک به یک ترکیب کرد و یک طعم لذیذ و خوشایند را به دست آورد. اگر از عصاره مایع استویا استفاده می‌شود، باید مقدار دیگر مواد اولیه غذا به شکلی تنظیم شود که اختلاف حجم ایجاد شده جبران گردد.