اعمال شب و روز تاسوعا + دعا، نماز و زیارت تاسوعا

روز نهم ماه محرم معروف به تاسوعاست. در این روز برخی اعمال تاسوعا توصیه شده است. برای روز نهم ماه محرم اعمال مستحبی‌ای در نظر گرفته شده که در ادامه به اعمال روز و شب تاسوعای حسینی اشاره می‌کنیم.

کراهات روز تاسوعا

روزه گرفتن، یکی از اعمال مستحبی در بین شیعیان است. اما در روز تاسوعا روزه گرفتن کراهت دارد. در کتاب زادالمعاد علامه مجلسی اینطور آمده است: «در این روز بنی امیه که از شمار بسیار سپاهیان خود و تعداد اندک سپاهیان امام حسین (علیه السلام) خرسند بودند برای اینکه این روز را مبارک بنامند و دارای فضیلت برشمردند، در فضیلت روزه گرفتن در این روز و نیز روز عاشورا اقدام به نشر و جعل احادیث از قول پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نمودند. اما روایات و احادیث بسیار در مذمت و کراهت روزه این دو روز از جانب ائمه اطهار (علیهم السلام) وارد شده است.

روز تاسوعا و عاشورا که مصادف با نهم و دهم ماه محرم است، روز اندوه و مصیبت شیعه به سبب شهادت جانگداز امام حسین (علیه السلام ) و یاران باوفایشان است. روزی که فرزند امیرالمومنین علی (علیه السلام) و حضرت فاطمه (سلام الله علیها ) را در صحرای کربلا غریبانه به شهادت رساندند. از این رو شایسته نیست که شیعه محبِ اهل بیت، در این روز به کسب و کار و امور دنیوی بپردازد. درست است که گرفتن روزه در این ایام کراهت دارد ولی توصیه بزرگان دین به امساک از خوردن بدون نیت روزه داری، بیانگر آن است که زیاده روی در خوردن و آشامیدن و برپایی سفره های مجلل در این روز شایسته نیست.

اعمال شب و روز تاسوعا

حوادث و رخدادهای روز تاسوعا و عاشورای حسینی در واقع یک تابلو و معیار صحیح برای نحوه صحیح زندگی و حتی اعمال مخصوص این دو روز است. هنگامی که امام حسین علیه السلام در مورد قرض و دین صحبت نمودند و به یارانی که قرض و دین داشتند گفتند که بروید و دِینتان را ادا کنید، میتوان به اهمیت مقروض بودن و ادای آن، مخصوصا در چنین روزی که خود را مهیای عزاداری میکنیم، پی برد. سایر اعمال امام حسین علیه السلام مانند شب زنده داری و نماز و دعا با معبود خویش و … نیز ریشه در این حادثه عظیم دارد. و اما اعمالی که در شب و روز تاسوعا توسط ائمه اطهار و بزرگان دین شفارس شده، عبارتند از:

۱ – ادای دین و رعایت حق الناس

اولین عملی است که برای شب تاسوعا ذکر شده است کسی که حق الناس بر ذمه دارد، حتی از جهاد در راه خدا و یاری امام معصوم (علیه السلام ) در بحبوحه جنگ و گرفتاری منع شده است. بنابراین ادای حق الناس جزو اعمال بسیار سفارش شده برای هر شیعه‌ای است که می‌خواهد در این شب به اقامه عزای سرور شهیدان بپردازد.

۲- زیارت امام حسین علیه السلام

نام امام حسین در مکتب شیعه همچون ستاره ایست که مسیر هدایت را روشن کرده است. حسین (علیه السلام ) چراغ هدایت بشر و کشتی نجات آنهاست . « ان الحسین مصباح الهدی و سفینه النجاه » از این روست که برای زیارت ایشان فضائل و برکات فراوانی ذکر شده است. زائر آن حضرت معادل زائر بیت الله الحرام شمرده شده و ثواب حج و عمره مکرر برایش منظور شده است. اما زیارت امام حسین (علیه السلام ) در شب تاسوعا، زیارت کننده را در صف یاران امام حسین (علیه السلام ) قرار خواهد داد و با شهدای کربلا محشور خواهد شد، در حالی که آغشته به خون حسین (علیه السلام ) باشد.[۱]

۳ – نماز مستحبی شب و روز تاسوعا

شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان در ذکر آداب و اعمال شب تاسوعا، اقامه نماز چهار رکعتی و صد رکعتی عاشورا را توصیه کرده و به احیای شب عاشورا سفارش نموده است.

    نماز چهار رکعتی شب تاسوعا؛ مستحب است در نیمه شب تاسوعا ۴ رکعت نماز به نیت شب تاسوعا خوانده شود به این ترتیب که در هر رکعت بعد از سوره حمد، ده بار سوره فلق، ده بار سوره ناس، ده بار سوره توحید و ده بار آیه الکرسی خوانده می‌شود. سفارش شده بعد از سلام نماز ۱۰۰ مرتبه سوره توحید خوانده شود.

    نماز صد رکعتی شب تاسوعا ؛ طبق روایت سید بن طاووس در کتاب اقبال: «به نیت صد رکعت نماز مستحبی شب تاسوعا به پا خاسته و نماز می‌خوانیم با این کیفیت: صد رکعت نماز در هر رکعت بعد از سوره حمد سه مرتبه سوره توحید خوانده می‌شود». پس از اتمام نماز ۷۰ مرتبه این ذکر گفته شود: « سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ‌ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّهَ إِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ »

۴ -احیاء شب تاسوعا

شب زنده داری و عبادت شبانه در برخی از شب‌ها مثل شب‌های قدر و شب عید فطر ثواب بسیار دارد. در شب تاسوعا نیز احیا و شب زنده داری سفارش شده و برای احیا گیرنده پاداشی معادلِ عبادتِ همه ملائکه ، برابر با هفتاد سال ذکر شده است.

۵ – خواندن زیارت عاشورا

زیارت عاشورا که امام محمد باقر (علیه السلام) آن را به یکی از یارانشان به اسم علقمه ابن محمد حضری، آموزش داده بودند دارای برکات و آثار فراوانی است. ائمه اطهار (علیهم السلام) و بزرگان شیعه مداومت بر خواندن آن را سفارش نموده‌اند. امام باقر (علیه السلام ) در روایتی درباره خواندن زیارت عاشورا این چنین فرموده‌اند که: «همانا این زیارت، دعایی است که فرشتگان آن را قرائت می‌کنند و برای خواننده آن صد هزار هزار درجه نوشته خواهد شد. همانا مرتبه او همانند کسی است که در کربلا با امام حسین علیه السلام و یارانش شهید شده است. برای او ثواب زیارت پیغمبران و رسل الهی و ثواب زیارت سیدالشهدا در روز شهادتش نوشته می‌شود».

البته خواندن زیارت عاشورا در هر زمان و هر مکانی مطلوب است اما خواندن آن در شب تاسوعا دارای آثار و برکات بسیاری است.

۶- خواندن زیارت وارث

زیارت وارث یکی از زیارتنامه‌های معروف امام حسین (علیه السلام ) است که از امام جعفر صادق (علیه السلام ) روایت شده است. خواندن آن در شب و روز تاسوعا توصیه شده است. مطلع نخستین آن چنین است: «السلام علیک یا وارث آدم صفوه الله»

۷- خواندن زیارت حضرت عباس علیه السلام

روز نهم محرم منصوب به حضرت عباس بن علی (علیه السلام) است. درست است که تمامی شهدای کربلا در روز عاشورا به فیض شهادت نائل آمده‌اند،اما به دلیل رشادت‌های بی بدیل حضرت ابوالفضل العباس (علیه السلام ) و وفاداری و از خود گذشتگی ایشان، مخصوصاً در رد امان نامه شمر بن ذی‌الجوشن در روز تاسوعا، این روز، به نام حضرت عباس (علیه السلام) نامیده شده است. از این رو خواندن زیارت حضرت عباس (علیه السلام ) در شب و روز تاسوعا سفارش شده است.

۸ – نفرین و لعنت فرستادن بر قاتلان حسین علیه السلام

یکی دیگر از اعمال سفارش شده برای روز تاسوعا، لعنت فرستادن بر قاتلان امام حسین (علیه السلام ) با ذکر این عبارت است: «اللهم العن قتله الحسین علیه السلام »( هزار مرتبه )با این کار برائت خود را از عاملان این جنایت نشان داده و از خداوند برای آنها طلب مجازات می‌نماییم.

۹ – اطعام و نذری دادن

صدقه و انفاق، در اسلام بسیار سفارش شده و جزو اعمال محبوب و مقبول خداوند است. انجام این عمل در مراسم عزاداری امام حسین (علیه السلام ) و یارانشان،علاوه بر اینکه به حفظ و بزرگداشت شعائر الهی و اسلامی کمک می‌کند، فاعل آن را از پاداش دنیوی و اخروی بهره‌مند خواهد کرد.چنانچه امام صادق (علیه السلام) در حدیثی فرمودند: «به ازای هر درهمی که برای امام حسین علیه السلام هزینه می‌شود، ده هزار برابر پاداش خواهد بود و به همین مقدار درجه او را بالاتر می‌برند. لیکن پاداش بزرگتر برای او، رضایت و خشنودی خداوند و دعای پیامبر اکرم (صلی الله علیه و سلم ) و امیرالمومنین علی (علیه السلام ) و ائمه اطهار (علیهم السلام ) است.

۱۰ – عزاداری برای امام حسین علیه السلام

روایات بسیاری از پیامبر اکرم (صلوات الله ) و ائمه اطهار (علیهم السلام) نقل شده است که دلیل عظمت این سنت را نمایان می‌کند. از آن جمله، امام رضا (علیه السلام ) در روایت معروفی به ابن شبیب (یکی از اصحاب امام رضا و امام جواد (علیه السلام) که در شهر قم ساکن بوده و به نقل احادیث می‌پرداخته است) فرمود: «ای پسر شبیب، اگر بر جدم حسین (علیه السلام ) مویه کنی، آنچنان که اشک‌هایت از گونه‌ها سرازیر شود، خداوند تمام گناهانی را که تاکنون مرتکب شده‌ای از کوچک تا بزرگ، کم و زیاد،خواهد بخشید »[۴] از این رو و بر اساس روایات و احادیث منقول از ائمه اطهار (علیهم السلام) و بزرگان دین، عزاداری برای امام حسین (علیه السلام ) در روز تاسوعا، از اعمال سفارش شده است و پاداش بسیار دارد.